ဒေတာမြင်သာအောင် ပြသခြင်း (Data Visualization) မှာ ပိုင်ချပ် (Pie Chart) ဟာ အချက်အလက်တွေကို မြင်သာအောင် ပြသတဲ့ နည်းလမ်းများစွာထဲက တစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အချက်အလက်တွေကို မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့ နားလည်ရလွယ်ကူအောင် ပြသနိုင်ဖို့အတွက် အလွန်အသုံးဝင်တဲ့ ကိရိယာတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ပိုင်ချပ် (Pie Chart) ဆိုတာ ဘာလဲ။
ပိုင်ချပ်ဆိုတာကတော့ အချက်အလက်တွေထဲက အမျိုးအစားတစ်ခုစီရဲ့ အချိုးအစား (proportion) ကို စက်ဝိုင်းပုံ (whole) ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း (slices) အဖြစ် ခွဲဝေပြသထားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ၎င်းဟာ အချက်အလက်အုပ်စုတစ်ခုစီဟာ စုစုပေါင်းပမာဏရဲ့ ဘယ်လောက်ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်နေတယ်ဆိုတာကို ပြသဖို့ အသုံးဝင်ပါတယ်။
ပိုင်ချပ်ကို ဘယ်အချိန်မှာ အသုံးပြုသင့်သလဲ။
ပိုင်ချပ်ကို အဓိကအားဖြင့် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းနှင့် အလုံးစုံ (part-to-whole composition) ကို နှိုင်းယှဉ်ပြသလိုတဲ့အခါ အကောင်းဆုံး ရွေးချယ်မှုတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ စစ်တမ်းရလဒ်များ (survey results)၊ ဘတ်ဂျက်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း (budget breakdowns) သို့မဟုတ် ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ စုစုပေါင်းရောင်းအားထဲမှာ ထုတ်ကုန်တစ်ခုရဲ့ ရောင်းအား ဘယ်လောက်ပါဝင်တယ်ဆိုတာမျိုးပြသရာမှာ ထိရောက်မှုရှိပါတယ်။
ပိုင်ချပ်ကို ရေးဆွဲရာတွင် ရှောင်ရန်အချက်များနှင့် ကန့်သတ်ချက်များ
ပိုင်ချပ်ဟာ အသုံးဝင်ပေမဲ့ အမြဲတမ်း အသင့်တော်ဆုံး ရွေးချယ်မှု မဟုတ်ပါဘူး။ အချို့သော အချက်အလက်မြင်သာအောင် ပြသမှု ကျွမ်းကျင်သူများက ပိုင်ချပ်ကို အမြင်နှိုင်းယှဉ်မှု (visual comparisons) ပြုလုပ်ရာတွင် ခက်ခဲစေသည့်အတွက် သဘောမကျကြဘူးလို့လည်း ဆိုပါတယ်။
ရှောင်ရန်အချက်အချို့မှာ-
- အချက်အလက် လွဲမှားပြသခြင်း (Data Distortions) – ပိုင်ချပ်မှာ အချက်အလက်လွဲမှားမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ၊ ကိန်းဂဏန်းတန်ဖိုးနည်းပေမဲ့ ပိုင်ချပ်အပိုင်းအသား ပိုကြီးနေတာမျိုးက ကြည့်ရှုသူကို လွဲမှားတဲ့ ကောက်ချက်တွေ ဆွဲမိစေနိုင်ပါတယ်။
- ကွဲပြားခြားနားသော အချက်အလက် အစုအဝေးများ (various datasets) ကို နှိုင်းယှဉ်ပြသရန် မထိရောက်ခြင်း – ပိုင်ချပ်များသည် အစုအဝေးအမျိုးမျိုးကြားရှိ တန်ဖိုးများကို နှိုင်းယှဉ်ပြသရန် မထိရောက်ပါဘူး။
- အမြင်နှိုင်းယှဉ်ရာတွင် ခက်ခဲခြင်း – ပိုင်ချပ်မှာ အချိုးအစားတွေကို မျက်စိနဲ့ တိုက်ရိုက်နှိုင်းယှဉ်ဖို့ ခက်ခဲနိုင်ပါတယ်။
အခြားရွေးချယ်စရာများ (Alternatives) အချိုးအစား (composition) ကို ပြသရန်အတွက် ပိုင်ချပ်အပြင် Stacked Bar Charts (အလျားလိုက် တန်းဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားသော ဇယား)၊ Donut Charts (ဒိုးနတ်ချပ်) သို့မဟုတ် Treemaps (ထရီးမက်ပ်) စသည်တို့ကိုလည်း အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။
ပိုင်ချပ် (Pie Chart) ရေးဆွဲနည်း အဆင့်ဆင့် (Excel တွင်)
ပေးထားတဲ့ အရင်းအမြစ်တွေထဲမှာ ဘားချပ် (Bar Charts) ရေးဆွဲနည်းအတိုင်း ပိုင်ချပ်ရေးဆွဲနည်းကို Excel နဲ့ အသေးစိတ်ရှင်းပြထားခြင်း မရှိပေမဲ့၊ အချက်အလက်မြင်သာအောင် ပြသခြင်းရဲ့ အခြေခံမူတွေနဲ့ Excel မှာ ပုံမှန်ဇယားတွေရေးဆွဲတဲ့ နည်းလမ်းများကို ထောက်ရှုပြီး အောက်ပါအဆင့်တွေကို လိုက်နာနိုင်ပါတယ်။
- အချက်အလက်များ ပြင်ဆင်ခြင်း (Data Preparation):
- ပိုင်ချပ်တစ်ခု ဆွဲဖို့အတွက် သင်ပြသချင်တဲ့ အမျိုးအစားတွေ (Categories) နဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ စုစုပေါင်းပမာဏထဲက အချိုးအစား (Proportions or Values) တွေကို Excel Worksheet ထဲမှာ စနစ်တကျ ထည့်သွင်းထားဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဥပမာ- ကော်လံတစ်ကြောင်းမှာ အမျိုးအစားနာမည်တွေ (ဥပမာ-ကုန်ပစ္စည်းအမျိုးအစား)၊ နောက်တစ်ကြောင်းမှာ ၎င်းတို့နဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ တန်ဖိုး/ရာခိုင်နှုန်းတွေ (ဥပမာ-ရောင်းအား) စသည်ဖြင့် ထားနိုင်ပါတယ်။
- အချက်အလက်များ ရွေးချယ်ခြင်း (Selecting Your Data):
- သင် Pie Chart ဆွဲချင်တဲ့ အမျိုးအစားနဲ့ တန်ဖိုးတွေပါတဲ့ ဆဲလ် (cells) တွေကို မောက်စ်နဲ့ ဆွဲပြီး ရွေးချယ် (highlight) ပါ။
- ပိုင်ချပ် ထည့်သွင်းခြင်း (Inserting the Pie Chart):
- Excel Ribbon ထဲက “Insert” Tab ကို နှိပ်ပါ။
- “Charts” အပိုင်းမှာရှိတဲ့ “Pie Chart” icon (စက်ဝိုင်းပုံလေး) ကို နှိပ်ပြီး သင်အသုံးပြုလိုတဲ့ Pie Chart ပုံစံကို ရွေးချယ်ပါ။ (ဥပမာ- “2-D Pie” သို့မဟုတ် “3-D Pie” စသည်ဖြင့်)။
- ဒါဆိုရင် သင်ရွေးထားတဲ့ အချက်အလက်တွေပေါ် မူတည်ပြီး ပိုင်ချပ်တစ်ခု ပေါ်လာပါလိမ့်မယ်။
- မြင်ကွင်းကို ရှင်းလင်းခြင်း (Clearing the Visual / Styling):
- ဒေတာမြင်သာအောင် ပြသခြင်းရဲ့ ပန်းတိုင်က အချက်အလက်တွေကို ကြည့်ရှုသူတွေ နားလည်လွယ်အောင် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြသဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မလိုအပ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို ဖယ်ရှားခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်ဆင်ခြင်းက ဇယားကို ပိုမိုထိရောက်စေပါတယ်။
- Chart Title (ဇယားခေါင်းစဉ်): ဇယားခေါင်းစဉ်ကို ရွေးချယ်ပြီး ဖယ်ရှားခြင်း သို့မဟုတ် ရှင်းလင်းထိရောက်တဲ့ ခေါင်းစဉ်တစ်ခု ပေးခြင်း။
- Legend (အညွှန်း): အညွှန်းတွေကို ဖယ်ရှားခြင်း သို့မဟုတ် ဇယားရဲ့ အနီးအနားမှာ ကပ်ပြီး ထားရှိခြင်း။
- Data Labels (အချက်အလက် တန်ဖိုးများ): ပိုင်ချပ်ရဲ့ အချိုးအစားတွေကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိရဖို့ data labels (ရာခိုင်နှုန်း သို့မဟုတ် တန်ဖိုးများ) ကို ထည့်သွင်းပါ။
- အရောင် ရွေးချယ်ခြင်း (Color Selection): အရောင်များကို ဂရုတစိုက်နှင့် ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ရွေးချယ်ပါ။ အရောင်များလွန်းခြင်း သို့မဟုတ် နည်းလွန်းခြင်းကို ရှောင်ပါ။ အရောင်ဟာ အချက်အလက်ကို မီးမောင်းထိုးပြဖို့ ဒါမှမဟုတ် နှိုင်းယှဉ်ဖို့ အရေးကြီးတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ပါတယ်။
- ဇယားကွက်မျဉ်းများ (Gridlines): ဇယားကွက်မျဉ်းတွေကို ဖယ်ရှားတာ (သို့မဟုတ်) အရောင်မှိန်စေတာကလည်း အချက်အလက်တွေကို ပိုမိုထင်ရှားစေပါတယ်။
ပိုင်ချပ်တစ်ခုကို ထိရောက်စွာ အသုံးပြုခြင်းက ကြည့်ရှုသူတွေ အနေနဲ့ အချက်အလက်တွေကို မြန်မြန်ဆန်ဆန် ဆုပ်ကိုင်နိုင်ပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။